TΑΣΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ 

Η πόλη της Σύμης άρχισε να χτίζεται, βέβαια, πάνω από το λιμάνι. Εμείς την τοποθεσία εκείνη τη λέμε  Βιγλί, Αρμάκια ή πάνω Πόλη ή και τελευταία Χωριό. Εκεί άρχισαν να χτίζονται τα πρώτα σπίτια αλλά συγχρόνως και οι πρώτες ενοριακές Εκκλησίες. Εκτός βέβαια από τις ενοριακές εκκλησίες, με την αύξηση και την επέκταση της πόλεως και την αύξηση του πληθυσμού άρχισαν να χτίζονται και εξωκλήσια και μοναστήρια. Οπότε ο παππούς μου προείδε ότι για όλα αυτά χρειάζονταν καμπάνες, και πολύ σωστά σκέφτηκε και δημιούργησε το 1865 αυτό το καμπανοχυτήριο που βλέπουμε εδώ πλάι, κι άρχισε να κάνει τις πρώτες καμπάνες και να τις πουλά στις Εκκλησίες στη Σύμη αλλά και στη Ρόδο και σ΄ όλα τα νησιά της Δωδεκανήσου ακόμη δε και απέναντι στις ακτές της Μικράς Ασίας, όπως είναι η Παναγιά η Καμαριανή, οι ΄Αγιοι Απόστολοι, η Αγία Ελεούσα, και κάποιος που έκανε μια εκδρομή είδε μια καμπάνα στον ΄Αγιο Νικόλαο στα Μύρα και συγκεκριμένα ο Τσιμπιδάκης, κι έτσι αυτό το καμπανοχυτήριο σώζεται μέχρι σήμερα. Βέβαια είναι μια δουλειά κοπιαστική, έχει πολύ ζέστη, πολύ κούραση, αλλά εμείς που αγαπάμε το παραδοσιακό τρόπο και παρά την ηλικία μου έχω συνηθίσει να το δουλεύω ακόμη, και εν συνεχεία είναι και ο γιός μου . Σημειώτεον είναι, ο παππούς μου, πατέρας μου οι θείοι μου και ο γιός μου, δηλαδή η πέμπτη γενεά  εξακολουθεί να εργάζεται και να δουλεύει σ΄ αυτό το καμπανοχυτήριο. Το καλό βέβαια ίσως και το πρότυπο είναι οι καμπάνες να γίνονται με τον πρότυπο παραδοσιακό τρόπο, δηλαδή δεν αποτελεί βιομηχανοποιημένη εργασία. Με τα χέρια γίνεται όλη η δουλειά αλλά και με το μυαλό γιατί και υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις που το μυαλό πρέπει να δουλέψει, και έτσι διατηρούμε με αυτό τον τρόπο αυτή την παραδοσιακή τέχνη. Έχουν έρθει πολλές τηλεοράσεις εδώ. Πριν δυο μήνες ήρθε εδώ από τη Γερμανία συνεργείο, πριν από ένα μήνα από την Ιαπωνία άλλο συνεργείο, ήρθε βέβαια ο Μαμαλάκης, ήρθε το STAR, ήρθαν πολλοί, από περιοδικά από εφημερίδες , όλοι αυτοί έχουν  έρθει. Τελευταία έχει έρθει ένα περιοδικό κι έτσι και απλά τράβηξε κι αυτός ένα δυο φωτογραφίες και έγραψε και κάτι ωραία για τη Σύμη. Για την αγάπη να διατηρώ αυτήν την παραδοσιακή τέχνη. μού έχουν  δώσει οχτώ βραβεία και επαίνους. Τελευταία ήρθε η αρχαιολογική εταιρία της Κρήτης με το συνεργείο και με το διευθυντή της να συνεννοηθώ μαζί του. Τον ενημέρωσα, φωτογράφισαν  όλα αυτά τα μικρά πράγματα, και φεύγοντας κάποιος Τάσος μου έστειλε ένα έπαινο για την παραδοσιακή τέχνη και για τη διατήρησή  της. Επίσης σε μια μεγάλη εορτή ήρθαν ο υπουργός ο Λαλλιώτης ο πρόεδρος της Βουλής και άλλοι υπουργοί, και τίμησαν τους μαστόρους που διατηρούν ακόμη την παραδοσιακή τέχνη, δηλαδή τους μαραγκούς , αυτούς  που κάνουν τα έπιπλα τα σκαλιστά, το φανοποιό, τους πετράδες, τους μαραγκούς που συνεχίζουν  και φτιάχνουν σκαριά, καΐκια, τρεχαντήρια παραδοσιακά, και φυσικά και μένα, δηλαδή αυτούς που διατήρησαν την παραδοσιακή τέχνη. Τώρα έχουμε μια παραγγελία για τη Νάξο, μια για τη Ρόδο και ένα δυο ακόμη για τη Σύμη. Βέβαια η αλήθεια είναι ότι επειδή το καλοκαίρι έχει πολύ ζέστη και δεν μπορούμε να δουλέψουμε  και γιατί όπως έβλεπα και σε μια άλλη εκπομπή λέει: -εγώ πια μεγάλωσα , έλεγε ο διευθυντής του χυτηρίου, εγώ έχω κόρες δεν έχω γιούς δυστυχώς, ευτυχώς, λέει, οι συνεργάτες μου αν θέλουν να το συνεχίσουν. Την ίδια κατάντια έχω κι εγώ. Σήμερα είμαι ογδόντα ετών και δόξα τω Θεώ, διατηρούμαι καλά και δουλεύω μέχρι ενός σημείου απ΄ εκεί και πέρα έρχεται γιος μου με τους συνεργάτες του και συνεχίζουν την παραμονή και την άλλη ημέρα της χύτευσης και το καθαρισμό της καμπάνας, Το καλό είναι ότι έχει τόση δουλειά στη Σύμη όχι μόνο στις οικοδομικές εργασίες,  αλλά και στα σιδηρουργεία, έτσι ο γιος μου που έχει και το καμπανοχυτήριο και το σιδηρουργείο δουλεύει με δυο – τρεις άλλους   δηλαδή έχει τόση δουλειά που δεν προλαβαίνει να έρθει εδώ για να τελειώσει αυτές τις καμπάνες. Εν πιάσει περιπτώσει κάτι γίνεται, βρίσκουμε και μια ώρα ευκαιρία για να μη σταματήσει η ωραία αυτή τέχνη. Εκτός βέβαια από το χυτήριο των καμπανών του ορειχάλκου του μπρούντζου, επειδή τότε υπήρχε μεγάλη ναυπηγική δύναμις και γινόντουσαν πάρα πολλά καΐκια, ήρθε μια χρονιά, υπάρχει και έγγραφο στο Δήμο, που έχουν ναυπηγηθεί τετρακόσια πλοία ξύλινα μικρά και μεγάλα, οπότε απαραίτητο λοιπόν συγχρόνως να υπάρχουν και σιδηρουργεία για να κάνουν όλα αυτά τα εξαρτήματα, για τα πλοία όπως οι άγκυρες, τα βαρούλκα, τα βίτζια, για να ανεβαίνουν οι άγκυρες.

Εκτός από την κατασκευή μπρούντζου και ορειχάλκου, ο παππούς μου σκέφθηκε να κάνει και ένα χυτήριο μαντεμιού. Κατασκεύασε αυτό που έχουμε εδώ πέρα, αυτή τη μικρή υψικάμινο η οποία με ανεμιστήρα στέλνει αέρα για να βράσει το κάρβουνο ν΄ ανάψει η φωτιά και να λειώσει το μαντέμι, Απ΄ εκεί επειδή οι εργάτες που γύριζαν τον ανεμιστήρα κουραζόντουσαν το 1868 εσκέφθησαν να φέρουν μιαν μικρή ατμομηχανή από τη Αγγλία μέσω Σμύρνης,  η οποία γύριζε τον ανεμιστήρα κι έτσι δούλευε. Υπάρχει ακόμη εγκατεστημένη μέσα στο καμπανοχυτήριο

          Τώρα για την ιστορία πρέπει να πούμε ότι το 1815  το SAVΑNA  με πανιά και με μια υποτυπώδη ατμομηχανή έκαμε το ταξίδι  Αγγλία – Αμερική, το δεύτερο το 1832 το SYRIOS κι αυτό με πανιά κι ατμομηχανή και μόνο το 1858 το ΜΕΓΑΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ, ένα μεγάλο πλοίο 3.000 τόνων με σχεδόν τελειοποιημένη ατμομηχανή έκανε το ταξίδι Αγγλία – Αμερική. Kαι ύστερα από δέκα χρόνια δηλαδή το 1868 είχε και στο Νημπορειό ατμομηχανή μέσα εδώ και δούλευε στο καμπανοχυτήριο του πάππου μου Αναστασίου Αναστασιάδη. Μετά από δυο χρόνια η πρώτη ατμοκίνητος αμαξοστοιχία Liverpool – Magester εργάστηκε στη Αγγλία. Σκεφθήτε την βιοτεχνική και βιομηχανική ανάπτυξη που είχε τότε και η Σύμη. Βέβαια εκτός από το χυτήριο ήταν και πέντε σιδηρουργία διάφοροι μπακιροποιοί να κάνουν γαλβανιτζέ κατζάνια και διάφορα όπως ασβέστοκαμίνια, παγοποιείο,  και γκαζόζες, και διάφορα πράγματα, και τι δεν είχε; Είχε μια παράδοξα  ανεπτυγμένη ναυπηγική, και επαγγέλματα που ήταν συναφή με αυτή, είχε και το 1880 αλευρόμυλο  που μια τελειοποιημένη φάμπρικα, όπως την λέμε-ν-εμείς, στην αρχή λειτούργησε με ατμομηχανή και μετά με πετρελαιομηχανή στην οποίαν εργάζονταν κάπου  10 – 12  εργάτες. Έφερναν το σιτάρι από διάφορα μέρη της Ελλάδος της Τουρκίας της Κύπρου και της Συρίας, και τα άλεθαν εκεί. Αυτή έβγαζε πρώτο,  δεύτερο και τρίτο, δηλαδή έβγαζε το λεγόμενο χοντρό, το σιμιγδάλι και το άλλο που το λέγαμε εμείς πρώτον αλεύρι δηλαδή το λευκό.   Εκτός από τη Σύμη το πουλούσαμε και στα άλλα νησιά, αυτή δε δούλευε μέχρι το 1920 – 1922 ή και αργότερα. Το 1930 έσπασε η μηχανή και τότε ενδιεφέρθη ο Ιταλός διοικητής της Δωδεκανήσου De Vecci to 1936, δεν ήθελαν όμως οι εταίροι να το πάρουν. Μεσολάβησε τότε ο Ιταλός διοικητής να μη φύγει η φάμπρικα από τη Σύμη, όμως ο De Vecci επέμεινε και μετεφέρθησαν όλα τα εργαλεία  σ΄ ένα χωριό στη Σάλακο επάνω στη Ρόδο. Τώρα ίσως να είχε δίκηο διότι η φάμπρικα που άλεθε το αλεύρι τότε στη Ρόδο ήταν παραλιακή οπότε βέβαια ήταν στόχος και για υποβρύχια και για βομβαρδισμούς και για πολεμικά πλοία και και να εσκέφθη να υπάρχει η φάμπρικα αυτή στο εσωτερικό της Ρόδου που δεν υφίσταται στόχο του βομβαρδισμού. Έτσι οι Συμιακοί αυτοί οι 2 – 3 που δούλευαν αυτή τη μηχανή πήγαν εκεί κι εξακολουθούσαν να τη δουλεύουν μέχρι που τελείωσε ο πόλεμος στη Σάλακο πάνω. Μου ζητήσαν ( μετά την απελευθέρωση ) να τη πάρω   στη σχολή της Ρόδου κάποιος διευθυντής Καρακατσάνης Συμιακός μαζί με τον Πετρίδη (Συμιακός κι αυτός - δήμαρχος Ρόδου επί τρεις τετραειτίες, κατά την διάρκεια της τελεταίας απεβίωσε - δυστυχώς μεγάλη απώλεια για τη Ρόδο ) για να διδάσκουν τα παιδιά των οι μηχανικοί, αλλά εγώ δεν ήθελα να την πάρουν και καλώς έπραξα, θα μείνει εδώ που είναι να κάθετε σαν κιμίλειο  δεν τα δίνω αυτά που μου μένουν    όπως άλοι. Έχω πολλά παλιά πράγματα. Δυστυχώς στη Σύμη δεν γίνεται ένα μουσείο να τα συγκεντρώσουν όλα, και χάνουνται ,όπως εχάθησαν δυστυχώς και τόσα άλλα πράγματα.

Τάσος Αναστασιάδης