ΓΑΒΡΙΗΛ  IΩΑΝΝΟΥ  ΧΑΡΙΤΟΣ 

Γεννήθηκε το 1907 στη Σύμη από πατέρα δύτη. Από παιδικής ηλικίας έμεινε ορφανός από πατέρα και η μητέρα του αναγκάστηκε να εργάζεται εργάτρια για να τον μεγαλώσει.

Τις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου τις φοίτησε στη Νίσυρο φιλοξενούμενος σε συγγενείς του πατέρα του και τις τελευταίες στην Αμαράντειο σχολή στο Νιοχώρι της Ρόδου.

Η εθνική του δράση αρχίζει εναντίων των κατακτητών με το περίφημο επεισόδιο της σημαίας στο Βενετόκλειο γυμνάσιο. Γυμνασιόπαιδο, σε ηλικία 19 ετών, μαζί με τους συμμαθητές του Μανώλη Χαλκιά από την Κάρπαθο και Νικήτα Παχωπό από τη Σύμη, κατέβασε την ιταλική σημαία και ανύψωσε την ελληνική στο κτίριο του Βενετοκλείου γυμνασίου Ρόδου (σημερινό Καζούλειο).

Ειδικότερα οι ιταλικές αρχές προκειμένου να εκδόσουν διάταγμα για την παιδεία και το σημαιοστολισμό των δημοσίων κτιρίων κάλεσαν τον τότε γυμνασιάρχη και το μέλη της σχολικής εφορίας του Βενετοκλείου γυμνασίου και τους ανακοίνωσαν ότι από τις εκδόσεως του διατάγματος θα ήσαν υποχρεωμένοι να ανεβάσουν στον ιστό του Βενετοκλείου την ιταλική σημαία όπως θα εγίνετο και σε όλα τα άλλα κτίρια της πόλεως. Ο γυμνασιάρχης και η σχολική εφορία ζήτησαν χρόνο για να συζητήσουν το θέμα και να μελετήσουν τις τυχόν αντιδράσεις αλλά η στάση των ιταλικών αρχών και το όλο πνεύμα του τότε καθεστώτος δεν άφηναν εις αυτούς σχεδόν καθόλου περιθώρια και σε μυστικές συσκέψεις αποφάσισαν να αποδεχθούν το γεγονός μη μπορώντας προφανώς να κάνουν διαφορετικά. Την απόφαση αυτή πληροφορήθηκε ο Γαβριήλ Χαρίτος μαθητής της ΣΤ΄ τάξης τότε, κάλεσε τους συμμαθητές του και αποφάσισαν αποχή από τα μαθήματα ενώ συγχρόνως κλείδωσαν την εξώπορτα του γυμνασίου και έβαλαν τσιμέντο στην κλειδαριά!

Οι ιταλοί αστυνομικοί έσπασαν την πόρτα και ανέβασαν την ιταλική σημαία αφού την προηγουμένη εξέδωσαν το σχετικό διάταγμα. Ήταν αρχές του 1926. Ο Γαβριήλ Χαρίτος όμως αποφάσισε να κατεβάσει την ιταλική σημαία και να υψώσει την ελληνική. Ελληνική σημαία όμως δεν είχε γι’ αυτό έκοψε το άσπρο προσκέφαλο του κρεβατιού της μητέρας του και με γαλανή μπογιά ζωγράφισε ένα σταυρό και τις ρίγες. Πήγε στο γυμνάσιο μαζί με τους συμμαθητές του Νικήτα Παχωπό και Γιώργο Χαλκιά. Οι δύο τελευταίοι κάθισαν κάτω από τον ιστό (έκαναν βαρελάκια) ο Γαβριήλ ανέβηκε στην πλάτη τους έφτασε στο σημείο όπου δενόταν η σημαία, κατέβασε της ιταλική και ανύψωσε την ελληνική στις 10:30 το πρωί υπό τις ζητωκραυγές των μαθητών!

Οι ιταλικές αρχές πληροφορήθηκαν αμέσως το γεγονός και απέστειλαν στο γυμνάσιο αστυνομικούς με επί κεφαλής τον τότε Διοικητή Ασφαλείας. Πληροφορούμενοι οι μαθητές την άφιξη των ιταλών έσπευσαν να εξαφανιστούν. Παρέμειναν μόνο ο Γαβριήλ Χαρίτος, ο Νικήτας Παχωπός και ο Γεώργος Χαλκιάς μαζί του. Ο επί κεφαλής της αστυνομικής δυνάμεως πλησίασε τον Γ. Χαρίτο και τον ρώτησε “γιατί δεν έχει μάθημα σήμερα” και αυτός απάντησε “δεν βλέπετε, έχουμε εθνική γιορτή σήμερα, να και η σημαία μας”!!

Αντί άλλης απαντήσεως ο Διοικητής διέταξε να συλλάβουν τους άλλους δύο και ο ίδιος συνέλαβε τον Γ. Χαρίτο. Συγκεκριμένα τον έπιασε απ’ το αυτί και κρατώντας τον έτσι τον μετέφερε από το γυμνάσιο έως το τμήμα ασφαλείας το οποίο ήταν τότε στο Μαντράκι με τα πόδια για παραδειγματισμό!!

Η ιταλική διοίκηση συνήλθε αμέσως εκτάκτως και σκέφθηκαν τρόπο αντιδράσεως. Κάλεσαν τον εισαγγελέα και του ζήτησαν να παραπέμψει το Χαρίτο και του δύο άλλους στο στρατοδικείο με την κατηγορία της έσχατης προδοσίας κατά της Ιταλίας. Ο εισαγγελέας αρνήθηκε γιατί ήσαν όλοι ανήλικοι και έτσι αποφασίστηκε η από την Ρόδο εξορία τους η οποία έγινε αυθημερόν. Ο Γαβριήλ Χαρίτος εξορίστηκε στη Σύμη μαζί με το Νικήτα Παχωπό και ο Γεώργιος Χαλκιάς στην Κάρπαθο, ο οποίος έχασε τη σχολική χρονιά γιατί εκεί δεν υπήρχε γυμνάσιο.

Τον Γ. Χαρίτο υποδέχθηκε στο λιμάνι της Σύμης ο τότε Γυμνασιάρχης του Πανορμιτείου  Γυμνασίου Ιωάννης Τσερμούλας τον αγκάλιασε και κλαίγοντας του είπε: “καλωσόρισες παιδί μου”. Ο Νικήτας Παχωπός έφθασε στη Σύμη την επόμενη μέρα γιατί ο πατέρας του έκανε προσπάθεια με κάποιον φίλο του δικηγόρο να τον κρατήσουν στη Ρόδο οι οποίες απέτυχαν. Ο Γ. Χαρίτος στη Σύμη ήταν υπό συνεχή παρακολούθηση και υποχρεούτο να εμφανίζεται στο αστυνομικό τμήμα.

Τη δεύτερη μέρα της άφιξής του προσπάθησε να συναντήσει τον Φιλήρατο Πάχο διανοούμενο και προύχοντα του τόπου και φίλο των γονιών του ο οποίος είχε ένα φωτογραφείο όμως πρώτα συνάντησε και γνώρισε τον Παναγιώτη Σακελλαρίδη. Όταν τον συνάντησε ο Φ. Πάχος εντυπωσιάστηκε από την φτώχεια του και το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να τον πάει σ’ ένα ράφτη και να του κάνει ρούχα!!

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Γ. Χαρίτος κινδύνεψε να χάσει τη χρονιά του γιατί η διοίκηση του Γυμνασίου Ρόδου δεν έστειλε τα έγγραφα για τη μεταγραφή του με το φόβο να μην παρεξηγηθεί από τους Ιταλούς!!

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ο Γ. Χαρίτος και ο Φιλήρατος Πάχος και ο Παναγιώτης Σακελλαρίδης παρέμειναν αδελφικοί φίλοι έως, του θανάτου των δύο πρώτων. Ο τρίτος ευρίσκεται εν ζωή και έχει το γνωστό φωτογραφείο της Ρόδου.

Η πράξη του Γ. Χρίτου και των δύο συμμαθητών του ήταν καθοριστική τόσο για τη νεολαία της Δωδεκανήσου όσο και για τους κατοίκους της γιατί διέλυσε την πεποίθηση που μέχρι τότε επικρατούσε ότι δηλαδή οι Ιταλοί ήσαν ανίκητοι .

Το Βενετόκλειο Γυμνάσιο θα είναι πάντοτε υπερήφανο για τους μαθητές αυτούς και για την πράξη τους.

Για το κατέβασμα της ιταλικής και την ανύψωση της ελληνικής σημαίας έγραψαν σχετικά στα βιβλία τους οι:

α) Αρχιμανδρίτης Κλεόβουλος Παπαϊωάννου καθηγητής του Βενετοκλείου Γυμνασίου

β) Λεωντσάκος Σπύρος (έκδοση 1949)

γ) ο ροδιακός τύπος ο συμαϊκός τύπος κατά καιρούς και ο Θεοφάνης Μπογιάνος (1992).

Ο Γ. Χαρίτος στη συνέχεια με αιματηρές στερήσεις και εργαζόμενος σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Επειδή τα ελληνικά πτυχία δεν ανεγνωρίζοντο στη Δωδεκάνησο συνέχισε τις σπουδές του στην Ιταλία μαζί με άλλους Δωδεκανήσιους επιστήμονες, όπου αναγορεύτηκε Διδάκτωρ της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Πίζας.

Από το 1932 ήταν δικηγόρος στη Ρόδο. Τον ίδιο χρόνο ίδρυσε Αντιστασιακή Οργάνωση εναντίων των κατακτητών πανδωδεκανισιακής βάσεως γνωστή για τα μέλη της ως Φιλική Εταιρεία η οποία συνεργάστηκε με την Ελληνική Κυβέρνηση μέσω του Ελληνικού Προξενείου μέχρι της απελευθερώσεως.

Οι Ιταλικές Υπηρεσίες Ασφαλείας τον παρακολουθούσαν στενά από το 1933 και ανέφεραν τη δράση του προσωπικά στον Ντε Βέκκι με απόρρητα έγγραφα που έγιναν γνωστά μετά την απελευθέρωση.

Το φθινόπωρο του 1936 η ιταλική Ασφάλεια εισέβαλε στο Γραφείο του και κατέσχεσε το Αρχείο του θεωρώντας τον υποκινητή της στάσεως των λιμενεργατών Ρόδου που έγινε  την εποχή εκείνη με επί κεφαλής το στενό συνεργάτη του Κώστα Σαλονικιό (το συμβάν διαδόθηκε αμέσως στον κόσμο και αναφέρεται στα Απομνημονεύματά του τότε Μητροπολίτη Ρόδου Αποστόλου Τρύφωνος).

Την ημέρα της κηρύξεως του πολέμου του 1940 συνελήφθη με 7 άλλους δωδεκανήσιους ως εθνικός ύποπτος για τους ιταλούς και εγκλείστηκε κάτω από άθλιες συνθήκες διαδοχικά στο Στάδιο, στο Βενετόκλειο Γυμνάσιο, στις Φυλακές Κοσκινού στην Καζέρα Ρεγκίνα (τώρα Πανεπιστήμιο Αιγαίου) και στο χωριό Απόλλωνας.

Κατά τη διάρκεια των διαδοχικών φυλακίσεων προσεβλήθη από τύφο και κινδύνεψε να πεθάνει (περιγραφή κάνει ο συνέγκλειστος σύντροφός του δημοσιογράφος Εμμανουήλ Καλαμπίχης εκδότης της Εφημερίδας ΡΟΔΙΑΚΗ, στο βιβλίο του).

Κατά τη διάρκεια του πολέμου μετά από προδοσία, συνελήφθη και δικάστηκε από το ανώτατο Στρατοδικείο των ιταλών με την κατηγορία της έσχατης προδοσίας. Εγλίτωσε τη θανατική ποινή λόγω της τροπής του πολέμου υπέρ των Συμμάχων (1943).

Ο τελευταίος Ιταλός Δήμαρχος της Ρόδου Αντόνιο Μάκκι (ο οποίος ζεί στη Ρώμη) σε απόρρητο επίσημο έγγραφο προς το ιταλικό Υπουργείο Δικαιοσύνης αναφέρει:

....... ο Δικηγόρος Γαβριήλ Χαρίτος θεωρείται σήμερα στα Δωδεκάνησα το πλέον αντιπροσωπευτικό στοιχείο. Αυτός χαίρει τέτοιας εκτιμήσεως εκ μέρους της μέγιστης μερίδος του ορθοδόξου πληθυσμού ώστε να θεωρείται ο μόνος και αληθινός αρχηγός του πληθυσμού αυτού .... Ακόμη και στους κύκλους των Αθηνών ο Χαρίτος απολαμβάνει της πλέον μεγάλης εκτιμήσεως.

Στις 6 Αυγούστου 1946 εξελέγη από τον Ροδιακό Λαό πρώτος Δήμαρχος της ελευθέρας Ρόδου μετά από 600 χρόνια σκλαβιάς.

Στις 31 Μαρτίου 1947 ευρέθει επί κεφαλής του Δημοτικού Συμβουλίου και του ροδιακού λαού τη στιγμή που ανυψώθηκε για πρώτη φορά η ελληνική σημαία στον ιστό του Ηρώου της Ελευθερίας και ανήρτησε αναμνηστική πλάκα στην πρόσοψη του Ηρώου εκ μέρους του Δήμου Ρόδου.

Την ημέρα της ενσωματώσεως της Δωδεκανήσου με τη μητέρα Ελλάδα στις 7 Μαρτίου 1948, ως εκπρόσωπος του Δωδεκανησιακού Λαού κατά το επίσημο

 πρόγραμμα της Στρατιωτικής Διοικήσεως, παρέδωσε το συμβολικό κλειδί της

 Δωδεκανησιακής Πρωτεύουσας στον τότε Βασιλέα Παύλο.

Η Ελληνική Κυβέρνηση σε αναγνώριση των υπηρεσιών του προς την Πατρίδα του απένειμε το παράσημο του Σταυρού των Ταξιαρχών και Φοίνικος και του επέτρεψε να κρατήσει ως “κειμίλιο εθνικών αγώνων” το όπλο που η ίδια του έστειλε την περίοδο της σκλαβιάς, δια χειρός του τότε Μητροπολίτου Αποστόλου Τρύφωνος.

Συνολικώς δε τιμήθηκε παρασήμων ελληνικών και συμμαχικών πολεμικών οργανώσεων ως και δια του συμβολικού Χρυσού Μεταλλείου της πόλεως Ρόδου υπό του τότε Δημάρχου κ. Σάββα Καραγιάννη.

Σαν Δήμαρχος Ρόδου ανασυγκρότησε και εκσυγχρόνισε τις Υπηρεσίες του, διεκδίκησε και πήρε το Εθνικό Θέατρο Ρόδου, διατήρησε και οργάνωσε με επιτυχία τη δημοτική επιχείρηση συγκοινωνιών “ΡΟΔΑ”, δημιούργησε τη Φιλαρμονική Ορχήστρα,

άλλαξε πολλά ιταλικά ονόματα δρόμων και πλατειών της Ρόδου με ελληνικά και υπήρξε εισηγητής ώστε να γίνουν του 1948 υπό την αιγίδα του ΟΗΕ στο ξενοδοχείο “ΡΟΔΩΝ” που οδήγησαν στη σύσταση του κράτους του Ισραήλ θέτοντας συγχρόνως τις βάσεις για την τουριστική ανάπτυξη του Νησιού.

Εξελέγη τρεις φορές βουλευτή Δωδεκανήσου του 1956 το 1958 & 1961 με το Κόμμα της ΕΡΕ (Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενώσεως).

Υπήρξε εκδότης των τοπικών εφημερίδων “Ηχώ της Δωδεκανήσου” και “Ελευθέρα Δωδεκάνησος” και διέπρεψε επί 58 έτη ως Δικηγόρος της Πόλεως Ρόδου.

Απεβίωσε στις 9 Απριλίου 1990 στη Ρόδο.

Το Δημοτικό Συμβούλιο επί δημαρχίας Εμμανουήλ Κόκκινου και υπό την προεδρία του Φώτη Κωστόπουλου, για να τον τιμήσει, απεφάσισε να ονομάσει την πλατεία μπροστά από το σπίτι του (εκατό χουρμαδιές) πλατεία Γαβριήλ Χαρίτου.

Ρόδος 18/12/1997

                                                                     ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΝΤΕΛΙΔΗΣ

                                                                                ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ

                                                                     ΙΕΡΟΥ ΛΟΧΟΥ 14 ΡΟΔΟΣ

                                                                   ΤΗΛ. 24271   ΑΦΜ  02249187

Συνημμένα

1.Aπόσπασμα πρακτικού του Δήμου Ροδίων.

2.Επικήδειος του Προέδρου Δημοτικού Συμβουλίου κ. Μιχαήλ Κόκκινου του Δήμου Ροδίων. 

3.Γαβιήλ Χαρίτος_Κώστα Λαμπριανού.

4.Ποιοί, πως και πότε κατέβασαν την ιταλική σημαία του Βενετοκλείου_Θεοφάνη Μπογιάνου.

5.Δήμος Ιαλυσού.

6.Δήμος Αρχαγγέλου.