Η ανέλκυση του ναυαγίου των Αντικυθήρων
Κείμενο : Ιωάννη Μ. Βολονάκη
Αφήγηση : ο ίδιος
Πατήστε εδώ για την αφήγηση-Μπορείτε και να το
αποθηκεύσετε
Η σπογγαλιεία στη Σύμη έχει παράδοση που φθάνει σε πολύ παλιούς
καιρούς. Ακόμη και για τον Γλαύκο, τον πρώτο κάτοικο της Σύμης, κατά το
μύθο, λένε πως εκτός των άλλων ήταν και δεινός βουτηχτής
και κολυμβητής.
Η Σύμη και κατά τους δύο τελευταίους αιώνες είχε πολύ ανεπτυγμένη σπογγαλιεία, που επέφερε στο νησί πλούτη.
Από το 1863 στη Σύμη, για πρώτη φορά στο κόσμο, εφαρμόζεται η χρήση του σκαφάνδρου, δηλαδή της στολής του δύτη, στη σπογγαλιεία.
Πάρα πολλά τα σπογγαλιευτικά και δεινοί οι σφουγγαράδες.
Το σφουγγάρι το έβγαζαν κυρίως στη Λιβύη. Η πορεία των πλοίων ήταν Ν.Δ. πάντα βόρεια της Κρήτης και στη συνέχεια πορεία προς τη Λιβύη.
Το 1900, Απρίλη μήνα, ένα ντεπόζιτο, δηλ. μεγάλο πλοίο για τον ύπνο και τα εφόδια των σφουγγαράδων, το Ευτέρπη, και ένα σφουγγαράδικο, μηχανοκάϊκο όπως το έλεγαν, το Καλλιόπη, λόγω κακοκαιρίας αναγκάστηκαν να καταφύγουν στα Αντικύθηρα. Το σφουγγαράδικο επιχείρησε στα υπήνεμα να κατεβάσει δύτη, τον Ηλία Λυκοπάντη, επονομαζόμενο Σταδιάτη, για να βγάλει μεζέδες της θάλασσας επειδή ήταν και Μεγάλη Εβδομάδα. Σε βάθος 35 οργιών, δηλ. περίπου 63 μέτρων, βρέθηκε μπροστά σε ένα μεγάλο όγκο, ένα σωρό. ΄Ηταν ναυαγισμένο αρχαίο πλοίο, από το 80 π.Χ., με αγάλματα και άλλα αντικείμενα πάρα πολλά. Τράβηξε, έτσι λέγεται, το χέρι που εξείχε ενός χάλκινου αγάλματος και το ανέβασε στο καϊκι. ΄Ολοι τους βέβαια σκέφτηκαν ότι το εύρημά τους αυτό ήταν ένας αρχαιολογικός θησαυρός για την πατρίδα τους την Ελλάδα. Σημειωτέον ότι τότε η Σύμη και όλα τα Δωδεκάνησα ήταν σκλαβωμένα στους Τούρκους. Συμιακοί μορφωμένοι άνθρωποι όταν το είδαν στη Σύμη, όταν γύρισαν τα σπογγαλιευτικά, είπαν ότι το χέρι πρέπει να παραδοθεί στην Ελληνική Κυβέρνηση, ώστε κατόπιν να γίνει η ανέλκυση των ευρημάτων του ναυαγισμένου πλοίου των Αντικυθήρων.Έτσι το Νοέμβριο του 1900 μετέβησαν στην Αθήνα, βρήκαν το συμιακό καθηγητή της αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αντώνη Οικονόμου, πήγαν στο Υπουργείο Παιδείας μαζί με το χέρι το χάλκινο και τέθηκαν στη διάθεση του Ελληνικού κράτους για την ανάσυρση των ευρημάτων.
Ξεκίνησε ένας μεγάλος και επικίνδυνος αγώνας με πρωταγωνιστές τους συμιακούς δύτες και με τη συμμετοχή πολεμικών πλοίων και παραγόντων της κυβέρνησης και αρχαιολόγων.
Υπήρξε μάλιστα και θάνατος δύτη καθώς και προσβολή δύο άλλων από τη νόσο των δυτών κατά τη διάρκεια των εργασιών, οι οποίες σταμάτησαν τέλος Σεπτεμβρίου 1901. Βέβαια κατά διαστήματα είχαν διακοπές λόγω καιρού ή για άλλους τεχνικούς λόγους.
Τα ευρήματα ήσαν πάρα πολλά. Μαρμάρινα αγάλματα 22 και τεμάχια αγαλμάτων, 10 κορμοί κ.α. Χάλκινα αγαλμάτια, 2 ξίφη, άνω των 100 αμφορείς, εκατοντάδες διάφορα μικρά και μεγάλα αντικείμενα και αγάλματα.
Πολλά από αυτά μπορεί κανείς να τα δει στο Εθνικό Μουσείο Αθηνών.
Αναφέρουμε μόνο δύο απ΄ αυτά :
Τον Έφηβο των Αντικυθήρων και τον αστρολάβο των Αντικυθήρων όπως ονομάσθησαν. Ο Έφηβος των Αντικυθήρων κοσμεί το Εθνικό μας Μουσείο. Είναι χάλκινο άγαλμα ύψους 1,94 μέτρα. Τα μάτια του είναι πολύτιμες πέτρες. Λέγεται ότι παριστάνει τον Περσέα που κρατάει με το δεξί χέρι το κεφάλι μέδουσας ή τον Πάρη που κρατάει μήλο πρoορισμένο <<τη καλλίστη>> των θεανών ή ότι είναι ο Λόγιος Ερμής αγορεύων. Το έργο αυτό χρονολογείται από το 340 π.Χ. και είναι ένα από τα μεγαλύτερα καλλιτεχνήματα του Εθνικού Μουσείου.
Το δεύτερο, είναι ο λεγόμενος αστρολάβος. Είναι ένας πολύπλοκος μπρούντζινος μηχανισμός. Δεν είναι ακέραιος και έχει 28 γρανάζια μεγάλα έως μικρά.
Ο αστρολάβος ήταν ένα όργανο για την παρατήρηση των άστρων και τον υπολογισμό του ύψους των και μ΄ αυτά οι ναυτικοί καθόριζαν τη θέση του πλοίου. Πιστεύουν πως τον κατασκεύασε ο αστρονόμος Γέμινος στη Ρόδο το 82 π.Χ.
και είναι ο πρόδρομος των αστρονομικών ημερολογίων του Μεσαίωνα.
Ο μεγάλος συγγραφέας ΄Aρθουρ Κλαρ έγραψε : <<Αν και πέρασαν 2000 χρόνια, ο μηχανισμός αυτός εκπροσωπεί ένα επίπεδο τεχνολογικής ανάπτυξης που η δική μας τεχνολογία δεν κατόρθωσε να φτάσει παρά μόνο τον 18ο αιώνα >>.
Μεγάλο το εγχείρημα της ανέλκυσης όλου αυτού του αρχαιολογικού θησαυρού. Είναι η πρώτη ανά τον κόσμο ενάλια εξερεύνηση μεγάλου ναυαγίου. Γενικά η συμπεριφορά και η τόλμη των συμιακών σφουγγαράδων σ΄ αυτήν την επιχείρηση υπήρξε τέλεια και μεγάλη.
Ο νομικός σύμβουλος του Υπουργείου παιδείας Εμμ. Λυκούδης τους χαρακτήρισε φιλοπάτριδες, τίμιους, άδολους και ειλικρινείς ανδρικές μορφές ψημένες από την άλμη της θάλασσας και τον ήλιο.
Πήραν χρήματα βάσει του νόμου γι΄ αυτό που έκαμαν, μα συνεχίζει ο Λυκούδης και λέει, πως μόνο κάποιο χάλκινο κεχηνότα αν πουλούσαν θα έλυναν όλοι το πρόβλημα της ζωής τους και θα απαλλάσονταν από το φοβερό και επικίνδυνο επάγγελμά τους.
Το πλοίο φαίνεται να προοριζόταν για την Κάτω Ιταλία, προερχόμενο από Ρόδο ή ΄Aργος ή Αθήνα.
Σημειωτέον ότι το 1976 ο Γάλλος Κουστώ με σύγχρονα μέσα έκαμε συμπληρωματική έρευνα και βρήκε κι άλλα μικρά αντικείμενα.
Η ικανότητα λοιπόν των συμιακών σφουγγαράδων, η τόλμη, το ήθος και ο πατριωτισμός τους χάρισαν στην Ελλάδα ένα μεγάλο αρχαιολογικό θησαυρό προς δόξαν της.
Σύμη : 2005
Ιωάννης Μ. Βολονάκης.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
1)υπήνεμος, ον (υπό+άνεμος). ο προφυλαγμένος υπό του ανέμου (κν. απάνεμος) (Π)
2)κεχηνώς ό. ο μένων με ανοικτόν το στόμα, χάσκων.(Π)
3)Κεχηνώς ό (αρχαίον) (ο χάσκων). α) του Απόλλωνος β) του Διονύσου εν Σάμω συνδεθείσα υπό τινων προς το τραγικόν προσωπείον. (Π)
Σύντομο βιογραφικό σημείωμα. : Γεννήθηκε στη Σύμη της Δωδεκανήσου το 1938. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του στη Σύμη, σπούδασε Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και υπηρέτησε μαζί με τη σύζυγό του, Μαρία Ζεστού, καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής, σε σχολεία Μ.Ε. και στη Στεριανή Ελλάδα, μα πιο πολλά χρόνια στη Ρόδο. Λατρεύει το αληθινό και το ωραίο. Είναι λίγο ζωγράφος και ποιητής. ΄Εχει πολλά που του δίνουν χαρά στη ζωή, μα πιο πολύ θέλει να δίνει αγάπη και να παίρνει. Μιχάλης και Ευαγγελία τα δυο του παιδιά. Τώρα κι αυτός κι η γυναίκα του συνταξιούχοι, ζουν στη Σύμη.